Երեքշաբթի՝ ապրիլ 23-ի երեկոյեան

Հայոց Ցեղասպանութեան 98-րդ տարելիցի առիթով ապրիլի 23-ի երեկոյեան, Նոր Ջուղայի Ս. Ստեփանոս եկեղեցում, նախագահութեամբ Սպահանի Հայոց Թեմի առաջնորդ գերշ. Տ. Բաբգէն եպս. Չարեանի եւ մասնակցութեամբ հոգեւորականաց դասի, տեղի ունեցաւ հսկումի արարողութիւն, որն աւարտւեց միասնական աղօթքով: Արարողութեանը յաջորդեց լռութեամբ մոմերով երթը, եւ ներկաները, առաջնորդութեամբ՝ գերշ. Սրբազան Հօր, հոգեւոր հայրերի, Իրանի Իսլամական Խորհրդարանում հարաւային իրանահայութեան պատգամաւոր Ռոբերտ Բեգլարեանի, Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի Երիտասարդական գրասենեակի պատասխանատու Սարգիս Մկրտչեանի, շրջանի Հայ Դատի Յանձնախմբի եւ ազգային մարմինների անդամների ու Ն.Ջ. Հայ Մ.Մ. «Արարատ» Միութեան Սկաուտական Միաւորի ջահակիր խմբի, քայլեցին դէպի Ս. Ամենափրկչեան Վանք:

Քայլերթն ընթացաւ Սպահանի գլխաւոր պողոտաներով՝ Արեւելեան ու Արեւմտեան Նազարներով եւ Ս. Ամենափրկչեան Վանքի փողոցով: Երթն աւարտւելուն պէս, մոմերը տեղադրւեցին Վանքում վեր խոյացած Հայոց Ցեղասպանութեան Նահատակների Յուշարձանի մօտ, ինչպէս նաեւ պատւանդանի վրայ տեղադրւած Դեր-Զորից բերւած հայ նահատակների մասունքների շուրջ:

Այնուհետեւ սկիզբ առաւ բողոքի համահաւաքը՝ ներկաների մէկ րոպէ յոտնկայս լռութեամբ, որից յետոյ բացման խօսքով հանդէս եկաւ օրւայ հաղորդավար Մանիա Ղուկասեանը: Խօսքում կարեւորութեամբ ասւած էր, որ ժողովուրդները, ի մասնաւորի հայութեան պէս աշխարհասփիւռ ազգերը, կարող են յարատեւել ու ապրել իրենց մշակոյթով, ազգային միասնականութեամբ եւ ամենակարեւորը՝ քաղաքական պայքարի խորը գիտակցութեամբ:

Ապա Սպահանի Հայոց Թեմի Թեմական Խորհրդի անունից ելոյթ ունեցաւ Խորհրդի փոխ-ատենապետ Վրէժ Շիրւանեանը: Նա մատնանշելով հայ ժողովրդի իրագործած պահանջատիրական աշխատանքները, աւելացրեց. «Պահանջում ենք միջազգային իրաւասու դատարաններում Թուրքիայի պետութեանը դատի յանձնելը՝ հայ ժողովրդին ցեղասպանութեան ենթարկելու եւ հայրենազուրկ դարձնելու, հայութեան պատմամշակութային ժառանգութիւնը ոչնչացնելու ու նիւթական հարստութիւնը սեփականացնելու համար: Պահանջում ենք, որ այդ պետութիւնը հայ ժողովրդի բռնագրաւեալ հայրենիքը վերադարձնի իր իրաւատիրոջը եւ մարդկային ու նիւթական վնասների դիմաց հատուցում կատարի: Ահաւասիկ մեզ մնում է վերակազմակերպւելով որպէս մէկ ամբողջական ժողովուրդ՝ համախմբւենք համահայկական եւ համազգային բնոյթ կրող ծրագրերի օրակարգերի շուրջ ու նոր թափ եւ ուժականութիւն տանք Հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման աշխատանքներին»:

Օրւայ ելոյթների շարանում ընթերցւեց «Թադէոս Թադէոսեան» Պատանեկան Միութեան խօսքը՝ Վահագն Խուդաբախշեանի միջոցով: Սոյն միութեան անդամները նոյն օրը երեկոյից Վանքի շրջափակում 24-ժամեայ նստացոյցի էին դիմել եւ համահաւաքի ամբողջ ընթացքում պահանջատիրական կարգախօսների վանկարկումներով ու յեղափախական երգերով ոգեւորում էին ներկաներին: Պատանեկան Միութեան խօսքում կարեւորութեամբ ասւած էր. «Մենք՝ Նոր Ջուղայի պատանիներս ու երիտասարդներս, հաւատարիմ մնալով մեր հոգեւոր ու ազգային արժէքներին եւ լաւապէս սերտելով հայ ազգի պատմութիւնը, մշակոյթն ու լեզուն, պէտք է ջանք չխնայենք հայապահպանման, ազգապահպանման եւ ամենագլխաւորը՝ Հայ Դատի արդար լուծման ուղղութեամբ: Երբ մեր օրերում, քաղաքակիրթ հասարակութիւնն իր լռութեամբ թոյլ է տալիս շարունակւի հայ ազգի նկատմամբ իրագործւած ցեղասպանութեան ուրացումը՝ իր արդիական ու նորացւած ձեւերով, մեզ է մնում, որ առաւել յանձնառութեամբ մեր միասնական ուժերը լարենք՝ ի խնդիր մեր արդար իրաւունքների ձեռք բերման, խորտակելով մեր առջեւ ծառացած իւրաքանչիւր պատնէշ»:

Համահաւաքի շարունակութեան մէջ գեղարւեստական բաժնում գեղեցիկ կոմպոզիցիայ իրագործւեց՝ երգի, պարի եւ ասմունքի կատարումներով՝ նւիրւած Ցեղասպանութեան բիւրաւոր նահատակներին՝ ի մասնաւորի Կոմիտաս Վարդապետին: Գեղարւեստական կատարումների շարանում ասմունքով եւ պարային կատարումներով հանդէս եկան Ն.Ջ. Հայ Մ.Մ. «Արարատ» Միութեան Մշակութային Միաւորի «Կռունկ» Համոյթի ասմունքի եւ պարի խմբերը:

Սոյն բաժնում Նայիրի Թահմազեանը, Մանիա Ղուկասեանը եւ Թալին Մովսիսեանը ասմունքեցին Պարոյր Սեւակի «Եռաձայն Պատարագ»-ից հատւածներ, իսկ երգերի մենակատարմամբ հանդէս եկան խմբավար Համիկ Ալեքսանդրեանը՝ «Գարուն ա, ձուն ա արել» եւ «Կռունկ», իսկ մեներգիչ Վանա Շիրւանեանը՝ «Կիլիկիա» երգերով: «Գարուն ա, ձուն ա արել» երգի ընթացքում մուտք գործեց Հայոց Ցեղասպանութեան 98-ամեակը խորհրդանշող ջահակիր խումբը, որը մինչեւ գեղարւեստական բաժնի աւարտն իր ջահերի լուսաւորութեամբ՝ իւրայատուկ խորհրդաւորութիւն պարգեւեց ծրագրին: Գեղարւեստական կատարումները եզարփակւեցին պահանջատիրութիւն խորհրդանշող սրապարով: Սոյն կոմպոզիցիան իրագործւել էր ղեկավարութեամբ՝ Ռիմա Սիմոնեանի, Կարին Տէր-Մարտիրոսեանի եւ Նոնա Բախշեանի:

Որպէս համաքաւաքի եզրափակիչ խօսք՝ ներկաներին իր հայրական պատգամը փոխանցեց թեմակալ առաջնորդ գերշ. Տ. Բաբգէն եպս. Չարեանը: Սրբազան Հայրն անդրադառնալով վերածնւած հայ ժողովրդին՝ ասաց. «Դարերը մեզ սուր եւ թուր հրամցրեցին, բայց մենք այդ սրերն ու թրերը վերածելով բահերի ու բրիչների՝ հնչեցրինք աշախատանքի քաղցր ձայնը: Դարերը մեզ դժւարութիւններ ու նեղութիւններ հրամցրեցին, մեր պատիւն ու արժանապատւութիւնը ոտնակոխեցին, բայց ենք մնացինք ուժեղ եւ հզօր՝ մեր ինքնութիւնը Արարատի նման անարատ պահելով»:

Այնուհետեւ առաջնորդ Սրբազան Հայրը մէջբերելով Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա Վեհափառ Հայրապետի խօսքը, որտեղ Հայոց Ցեղասպանութեան 100-ամեակի նշման ուղեգիծն է յայտարարել՝ «յիշել, յիշեցնել եւ պահանջել» բառերը, աւելացրեց, որ 100-ամեակի շեմին մեր քաղաքականութիւնը պէտք է ճշտենք նշւած երեք բառերի հիման վրայ:

Գերշ. Տ. Բաբգէն եպս. Չարեանն իր պատգամի աւարտին շնորհակալական խօսք ուղղելով երկրի, ի մասնաւորի Սպահան նահանգի պետական այրերին՝ քայլարշաւն արտօնելու համար, համայն հայութեանը յորդորեց՝ մինչեւ մեր արդար իրաւունքներին վերատիրանալը, միակամ կեցւածքով շարունակել պահանջատիրական պայքարը եւ մի կողմ նետել այն տապանաքարը, որն աշխարհը փորձում է դնել մեր Դատի վրայ:

Բողոքի համահաւաքն աւարտւեց մոմավառութեամբ:

Հարկ է նշել, որ երեկոյի ամբողջ ընթացքում Եղեռնի զոհերի յիշատակը յաւերժացնող Յուշարձանի շուրջ անմար ջահերով հսկումի արարողութիւն տեղի ունեցաւ Ն.Ջ. Հայ Մ.Մ. «Արարատ» Միութեան Սկաուտական Միաւորի անդամների միջոցով: Իսկ աւանդոյթի համաձայն տեղի ունեցաւ նաեւ արեան տւչութիւն:

Չորեքշաբթի՝ ապրիլ 24-ի առաւօտեան

Ապրիլի 24-ի առաւօտեան ժամը 11:30-ին, Ս. Ամենափրկչեան Վանքի շրջափակում Հայոց Ցեղասպանութեան Յուշարձանի մօտ տեղի ունեցաւ Հոգեհանգստեան արարողութիւն` նախագահութեամբ գերշ. Տ. Բաբգէն եպս. Չարեանի եւ մասնակցութեամբ հոգեւորականաց դասի: Արարողութեան ընթացքում երգեցողութեամբ հանդէս եկաւ Ս.Ա. Վանքի «Կոմիտաս» երգչախումբը:

Այնուհետեւ օրւայ հաղորդավար Նայիրի Թահմազեանը հրաւիրեց Հայոց Ցեղասպանութեան 98-ամեակի Ոգեկոչման Նոր Ջուղայի Յանձնախմբի ներկայացուցիչ Սարինէ Յարութիւնեանին՝ Յանձնախմբի խօսքն ընթերցելու: Ահա մէջբերումներ՝ այդ խօսքից. «Այսօր Հայոց Ցեղասպանութեան 100-ամեակի նախաշեմին, անհրաժեշտ է առաւել քան երբէք գիտակցենք, որ այս պահանջատիրութեան յաջողութիւնը եւ մեր ժողովրդի արդար Դատի լուծումը հնարաւոր է միայն ու միայն առօրեայ եւ երկարաշունչ, չյոգնող ու չվարանող, միասնական եւ միահամուռ աշխատանքով ու պայքարով, եւ չմոռանանք, որ մեր անմեղ նահատակներն սպասում են իրենց տառապանքների, սպանդի եւ տարագրութեան ճանաչմանն ու հատուցմանը: Պիտի համոզւենք, որ Հայ Դատն է մեր առօրեան, մեր կեանքի կարեւոր բաժինը, մեր մտածումների ու մտահոգութիւնների գերագոյն խնդիրը եւ օրակարգը»:

Յանձնախմբի խօսքին յաջորդեց առաջնորրդ Սրբազան Հօր, հոգեւորականաց դասի, ազգային մարմինների, միութիւնների եւ դպրոցների պատասխանատուների ծաղիկների մատուցումը, որից յետոյ՝ ելոյթ ունեցաւ Իրանի Իսլամական Խորհրդարանում հարաւային իրանահայութեան պատգամաւոր Ռոբերտ Բեգլարեանը՝ այսպէս ասելով. «Ներկայ ժամանակահատւածում ականատեսն ենք, թէ ինչպիսի յարափոփոխ իրավիճակում է գտնւում տարածաշրջանը եւ ինչ իրադարձութիւններ են տեղի ունենում մեր հարեւանութեամբ, ինչպիսին են Սիրիայի դէպքերը, Իրաքը, Քուրդստանը, արաբական երկրների շարժումները եւ իշխանութիւն ու գերիշխանութիւն յաւակնող երկրների միջամտութիւնները տարբեր հարեւան երկրներում, որոնք ցոյց են տալիս, թէ Հայ Դատի լուծման ծիրում եւ տարածաշրջանում խաղաղութիւն հաստատման հարցում հաւանաբար նոր իրադարձութիւնների ականատեսն ենք լինելու»:

Պրն. Բեգլարեանը վերջում շնորհակալութիւն յայտնեց Իրանի պետական այրերին, ովքեր ինչպէս միշտ գիտակցեցին բողոքի համահաւաքի եւ քայլարշաւի կազմակերպման անհրաժեշտութիւնը:

Համահաւաքի աւարտին կայացաւ ժողովրդի ծաղիկների մատուցումը, ապա կէսօրից յետոյ ժամը 1-ին, պահանջատէր հայորդիների խուռներամ մասնակցութեամբ սկիզբ առաւ բողոքի քայլարշաւը, որն ընթացաւ Սպահանի Հաքիմ-Նեզամի, Թոհիդ, Արեւելեան Նազար եւ Ս. Ամենափրկչեան Վանքի պողոտաներով: Քայլարշաւի ամբողջ ընթացքում հոծ թւով բազմութիւնը, առաջնորդութեամբ թեմակալ առաջնորդի, հոգեւոր հայրերի, պատգամաւոր Ռոբերտ Բեգլարեանի, Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի Երիտասարդական գրասենեակի պատասխանատու Սարգիս Մկրտչեանի եւ շրջանի Հայ Դատի Յանձնախմբի ու ազգային մարմինների անդամների, վեր բարձրացրած բռունցքներով վանկարկեց դատապարտող եւ հատուցում պահանջող կարգախօսներ: Քայլերթն աւարտւեց Ս. Ամենափրկչեան Վանք վերադառնալով եւ վերածնունդ ներշնչող «Սարդարապատ» երգով:

Չորեքշաբթի՝ ապրիլ 24-ի երերկոյեան

Ապրիլի 24-ի երեկոյեան ժամը 8-ին, Ն.Ջ. Հայ Մ.Մ. «Արարատ» Միութեան սրահում կայացաւ դասախօսական-գեղարւեստական երեկոյ: Ձեռնարկն սկիզբ առաւ հաղորդավար Նայիրի Թահմազեանի բացման խօսքով, որտեղ ընդգծւած էր, որ հայը կը շարունակի մնալ պահանջատէր դիրքի վրայ եւ հաւատով կառչած իր իրաւունքներին:

Այնուհետեւ դասախօսութեամբ ելոյթ ունեցաւ Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի Երիտասարդական գրասենեակի պատասխանատու Սարգիս Մկրտչեանը:

Սկզբում դասախօսն անդրադառնալով Հայոց Ցեղասպանութեան իրականացման դրդապատճառին՝ մեծ Թուրան պետութեան ստեղծմանը եւ պանթուրքիզմական գաղափարախօսութեան շրջագծում մեր օրերում Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի կողմից իրականացւող մի շարք ծրագրերին, որոնք սպառնում են ո՛չ միայն Հայաստանի, այլեւ Իրանի ազգային անվտանգութիւնը, նշեց, որ Թուրքիային յաջողւեց իրագործել Ցեղասպանութիւնը, քանի որ գոյութիւն չունէին հայոց ազգային պետականութիւն եւ կազմակերպւած բանակ:

Դասախօսն իր խօսքի մի այլ բաժնում անդրադառնալով Հայրենիքում ապրող հայութեան՝ ի մասնաւորի երիտասարդութեան առջեւ ծառացած դժւարութիւններին, առկայ իրավիճակում Հայ Դատի իմաստի կապակցութեամբ ասաց. «Այսօր Հայ Դատ նշանակում է՝ ամէն ճիգ թափել Հայաստանում ապրող հային այդ հողի վրայ պահելու եւ նրա համար արժանավայել կեանքի պայմաններ ստեղծելու ուղղութեամբ, քանի որ հզօր, ապահով եւ զարգացած երկրում արժանապատիւ կեանքով ապրող հայ մարդն է կարող լուծել այն Հայ Դատը, որը մեր բոլորի մտքում է»:

Բովանդակալից դասախօսութեան աւարտին պրն. Մկրտչեանը հայ ազգի յաջողութեան գրաւականն այսպէս նկատեց. «Կերտել բազմակողմանիօրէն զարգացած երկիր՝ հզօր տնտեսութեամբ եւ բանակով, հզօր կրթական ու գիտական համակարգով, իր շուրջ ունենալով Սփիւռքի մարդկային ու նիւթական ներուժը, Թուրքիայից պահանջել հայոց հողերը, գոյքն ու ունեցւածքը եւ զարկ տալ Արեւմտեան Հայաստանում ապրող հայութեան ազգային ինքնագիտակցութեան վերածնունդին: Եւ այս ամբողջը հնարաւոր է միայն հզօր Հայաստանով. հզօր Հայաստան՝ վերակազմակերպւած հզօր Սփիւռքով»:

Ծրագրի երկրորդ բաժնում՝ իրականացւեցին գեղարւեստական կատարումներ: Սկզբում մեներգիչներ Արթին Ղարախանեանը՝ «Մայր ու որդի» եւ «Հրաժեշտ սիրելիներիս», իսկ Զարենուշ Աղուրեանը՝ «Կիլիկիա» երգերի կատարումներով յատուկ խորհրդաւորութիւն պարգեւեցին ծրագրին:

Այնուհեետւ բեմադրւեց Սուրէն Պարթեւեանի «Անմահ բոցը» դրամայից երկու գործողութիւն՝ բեմադրութեամբ Հրաչ Տէր-Յովհաննիսեանի եւ կատարմամբ Ն.Ջ. Հայ Մ.Մ. «Արարատ» Միութեան Մշակութային Միաւորի «Լեւոն Շանթ» թատերախմբի: Սոյն ներկայացմամբ պատկերւած պոլսահայ երիտասարդ մտաւորականի ձեռբակալումը, նրա ընտանիքի տառապանքներն ու կնոջ եղերական վախճանը, խորապէս յուզեցին հանդիսատեսին:

Ձեռնարկի աւարտին իր հայրական օրհնանքը ժողովրդին փոխանցեց առաջնորդ Սրբազան Հայրը: Նա յիշելով վերջին օրերի ընթացքում կայացած ոգեկոչման ծրագրերը եւ ժողովրդի խուռներամ մասնակցութիւնը, գնահատանքի խօսք ուղղեց Հայոց Ցեղասպանութեան 98-ամեակի Ոգեկոչման Նոր Ջուղայի Յանձնախմբին եւ սոյն Յանձնախմբի հետ համագործակցած անհատներին: Գերշ. Տ. Բաբգէն եպս. Չարեանն իր խօսքի աւարտին պահանջեց՝ Թուրքիան ճանաչի՛ Հայոց Ցեղասպանութիւնը, ամբողջապէս հատուցի՛ հայ ժողովրդի բռնագրաւած մարդկային եւ ազգային իրաւունքների դիմաց եւ վերադարձնի՛ հայոց հոգեւոր ու մշակութային հարստութիւնները: