Աղբիւր՝ www.yerakouyn.com
Հայ կինը դարերէ ի վեր մեծ դերակատարութիւն ունեցած է հասարակական քաղաքաան կեանքէն ներս, աւելի ուշ նաեւ (19-րդ դար) մեծ ` դերակատարութիւն սկսած է ունենալ իբրեւ մշակութային գործիչ, գիտնական, գրող, պետական, հասարակական ու քաղաքական գործիչ:
Հայ կինը եղած է նաեւ Ֆիտայական շարժման մասնակից՝ թեւ ու թիկունք ըլլալով տղամարդոց:
Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան ընթացքին (1918-1920) հայ կինը դարձաւ դիւանագէտ՝ Ճաբոնի մէջ Հայաստանի դեսպան նշանակուեցաւ Տիանա Աբգարը, եւ համաշխարհային դիւանագիտութեան պատմութեան մէջ մինչ այդ կին դեսպանի միայն մէկ դէպք յայտնի էր՝ Ռոսիկա Շվիմեր, որ Հունգարիոյ դեսպանն էր Զուիցերիոյ մէջ:
Խորհրդային Հայաստանի մէջ կանայք գլխաւորաբար ունեցան հասարական ու տնտեսական կեանքի մէջ: Կանանց իրաւահաւասարութիւնը շեշտելու համար ԽՍՀՄ-ի մէջ մեծ շուքով սկսաւ նշուիլ Կանանց միջազգային օրը` Մարտ 8-ը: Այդ օրերուն ԱԺ պատգամաւոր, այսօր ՀՀ սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանի նախաձեռնութեամբ կանանց նուիրուած տօնական մէկ օրը վերածուեցաւ մէկամսեակի։
Ըստ «Հայերն այսօր»-ի՝ այս առիթով ՀՀ սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեան իր տուած հարցազրոյցներէն մէկուն մէջ ըսած է.-
«Ես ուրախ եմ, որ մեր պետական տօնացոյցի մի շարք կարեւոր օրերի` իբրեւ պետական տօն ընդունելու գործում, ունեցել եմ իմ ակտիւ մասնակցութիւնը, սակայն ամէնից ուրախ եւ հպարտ եմ, որ ունենք Ապրիլի 7։ Այդ օրն առաջարկելով որպէս մայրութեան եւ գեղեցկութեան տօն` ես ցանկացայ Մարտի 8-ը, իբրեւ կնոջ դերի, հասարակութեան մէջ նրա իրաւունքների հաստատման օրուայ խորհուրդ, լրացնել մայրութեան եւ գեղեցկութեան օրով։ Չէ՞ որ մայրութիւնն ամենաաստուածային, ամենասուրբ կոչումն է, մայրը ամենաթանկ էակն է, մորից վեր ու վեհ ոչինչ չկայ։ Ի զուր չէ, որ մեր բառապաշարում բոլոր բարձրագոյն արժէք ներկայացնող նախադասութիւնները կազմւում են «մայր» որոշիչով` մայր Հայաստան, մայր հայրենիք, մայրենի լեզու, մայր հող...»:
Հրանոյշ Յակոբեանի հայրենասիրական եւ մօր հանդէպ ունեցած պատկառանքի հիմքերէն մէկը անոր բառերով պատմուած հետեւեալ դէպքն է.
«Թուրքիայում միջխորհրդարանական վեհաժողովի նիստերից յետոյ Կարսի իշխանութիւնների հետ երեքժամեան բանակցութիւնների արդիւնքում հնարաւորութիւն ունեցանք մտնել Անի, աւելի ճիշտ` Անիի աւերակներ: Շրջելիս հոգուս մէջ իրար էին խառնուել կարօտը, հպարտութիւնը,մորմոքը, եւ ցաւը: Ես լուռ հաւաքեցի աւերակուած ու խոնարհուած եկեղեցիների քարերից մասունքներ ու հետս տուն տարայ:
Մօրս փոխանցելով Անիի մասունք-քարերը` յուզմունքով պատմում էի Անիի ասքը` ցաւոտ ու պարտաւորեցնող: Մայրս նայում էր իմ այլայլուած դէմքին եւ երկիւղածութեամբ շոյում Անիի քարոտ ողբերգութիւնը: Յաջորդ օրը, երբ տուն մտայ աշխատանքից, մեր հիւրասենեակի պահարանի վրայ թղթով դրուած էր հողը: Ի պատասխան իմ լուռ զարմանքին` մօրս հայեացքն ամէն ինչ ասաց: Անիի աւերակների արահետներում քայլելիս մայրս կօշիկներից քերել էր թաց ցեխը, չորացրել եւ տեղադրել տան պատուաւոր անկիւնում:
Սա ամենասուրբ, ամենամայրական պատգամն էր ինձ: Ես կարկամել էի: Շնորհակալ եմ Աստծուն`նման քնքուշ, սիրասուն, ազգասէր մայր պարգեւելու համար ինձ: Նա ամբողջ կեանքը նուիրել է երեխաների դաստիարակութեանը, նրանց ապագայ կերտելուն: Իմ ամենագլխաւոր խորհրդատուն է մայրս: Երբ նախաձեռնեցի կեանքի կոչել Մայրութեան եւ գեղեցկութեան օր տօնը, հոգուս խորքում մայրս էր.ցանկանում էի նախ եւ առաջ երախտիքս յայտնել իմ քնքուշ, սիրասուն, որդիասէր եւ հայրենասէր մայրիկին...»։
Ա. Ահարոնեանի այս խօսքերը լաւագոյն բնորոշումներէն մէկն նման հայ կականց.- «Աշխարհը չգիտէ, թէ ի՜նչ երկաթէ կամք, ի՜նչ անընկճելի կորով, ի՜նչ անձնուրաց արիութիւն եւ որչա՛փ առաքինութիւն կայ այդ թխադէ՜մ այդ հեզ ու բարի աչքերով ամօթխած ու արդար էակի մէջ, որ կոչւում է հայ կին, հայ մայր»:
Ահարոնեանի այս խօսքերով կը շնորհաւորենք բոլորի տօնը եւ կը մաղթենք, որ մայրակն ամենասուրբ պատգամը խթան հանդիսանայ բոլոր մայրերուն եւ անոնք եւս նոյն սկզբունքով դաստիարակեն իրենց զաւակները...
Հայերն Այսօր