Իմ կարծիքով` միակ պատասխանատու մօտեցումը կարող է լինել կառավարութեան եւ իշխող քաղաքական ուժի կողմից սեփական ներուժի օբյեկտիւ գնահատելը եւ սեղմ ժամկէտում ճանապարհային քարտէզ ներկայացնելը, որով կը նախատեսւեն համապատասխան սահմանադրական գործընթացների նախաձեռնման ժամկէտները, որոնց արդիւնքում հնարաւոր կը դառնայ իրականացնել Ազգային ժողովի արտահերթ ընտրութիւններ, իսկ մինչ այդ կառավարումը կը յանձնւի բարձր որակաւորում ունեցող Ազգային համաձայնութեան կառավարութեանը: Այս մասին այսօր` նոյեմբերի 16-ին, իր կոչում նշել է ՀՀ նախագահ Արմէն Սարգսեանը:

Նա, մասնաւորապէս, ասել է.

«Սիրելի հայրենակիցներ Հայաստանում, Արցախում եւ Սփիւռքում,

Աշխարհասփիւռ հայութիւնը ներկայումս ապրում է մեր ազգի հազարամեայ պատմութեան ամենաշրջադարձային պահերից մէկը:

Այն նպատակները, որոնց ազգովի ձգտում էինք մայր հայրենիքի բաղձալի անկախացումից յետոյ, սասանւած են:

Մենք պարտւեցինք մեզ պարտադրւած պատերազմում` ինչպէս ռազմի դաշտում, այնպէս էլ դիւանագիտական եւ միջազգային հանրային հարթակներում:

Կրկին ցաւակցում եմ զոհւածների ընտանիքներին ու հարազատներին, իսկ վիրաւորներին մաղթում եմ շուտափոյթ ապաքինում:

Մենք զաւակներն ենք Ցեղասպանութիւնը վերապրած եւ յաղթահարած ժողովրդի:

Կարելի է պարտւել ճակատամարտը, բայց անթոյլատրելի է պարտւել որպէս ազգ:

Սեփական ձեռքերով վառած տունը եւ կորցրած հայրենիքը կարելի է վերականգնել միայն մի ձեւով` վերագտնելով մեր յաղթանակը եւ կառուցելով այն պետութիւնը, որով բոլորս իրապէս հպարտ կը լինենք:

Եւ մենք դա վստահաբար կարող ենք անել` սթափ գնահատելով իրավիճակը, դասեր քաղելով թոյլ տրւած սխալներից եւ համախմբւած լծւելով ազգային վերածնունդին:

Ինչպիսին էլ լինեն անցեալի վերաբերեալ մեր գնահատականների տարբերութիւնները, ակնյայտ է, որ յայտնւել ենք աննախադէպ խնդիրների առջեւ:

Արցախը ծանր վիրաւոր է:

Ունենք ալեկոծւած հասարակութիւն:

Վիրաւոր տնտեսութիւնը ծանրաբեռնւած է սոցիալական վիթխարի խնդիրներով:

Արցախից Հայաստան տեղափոխւածների մեծ հոսքի արդիւնքում առկայ է մարդասիրական աղէտ:

Չափազանց բարդ է նաեւ համաճարակով պայմանաւորւած իրավիճակը:

Ի վերջոյ, խոցւած է հայի ոգին` աշխարհի ցանկացած անկիւնում:

Մեր երկիրն այսօր այլեւս այն երկիրը չէ, որն ունէինք սեպտեմբերի 26-ին, եւ նոյնիսկ այն չէ, ինչ ունէինք նոյեմբերի 8-ին:

Մենք չենք կարող անտեսել այս իրականութիւնը եւ շարունակել ապրել սովորական կեանքով:

Վերջին մի քանի օրերի ընթացքում, պահի հրամայականին համահունչ, քաղաքական խորհրդակցութիւններ եւ մի քանի տասնեակ հանդիպումներ եմ անցկացրել խորհրդարանական եւ արտախորհրդարանական ուժերի, հասարակական տարբեր կազմակերպութիւնների ու անհատների հետ: Հեռախօսազրոյցներ եմ ունեցել Սփիւռքի տարբեր կառոյցների եւ մեր հայրենակիցների հետ:

Հանդիպման մասնակիցների բացարձակ մեծամասնութիւնը համակարծիք են մէկ հարցում` Սահմանադրութեանը համապատասխան վարչապետի հրաժարական կամ պաշտօնավարման դադարեցում եւ արտահերթ խորհրդարանական ընտրութիւններ:

Ակնյայտ է, որ չնայած պատերազմի դադարեցմանը, Արցախի Հանրապետութիւնը, Հայաստանի Հանրապետութիւնը եւ ողջ հայ ժողովուրդը թեւակոխում են նոր փորձութիւնների շրջան, որում իւրաքանչիւր սխալ կարող է աղէտալի հետեւանքներ ունենալ:

Ստեղծւած իրավիճակում հայ ժողովրդի համար այլընտրանք չկայ, քան լինել միասնական եւ համախմբւած:

Այս օրերին մեզանից իւրաքանչիւրը, յատկապէս քաղաքական գործիչները եւ պետական պաշտօնեաները պէտք է դրսեւօրէն բարձր պատասխանատւութիւն եւ զսպւածութիւն` ջանքերը կենտրոնացնելով բացառապէս ստեղծւած ճգնաժամը յաղթահարելու ուղիներ փնտրելու վրայ:

Այս իրավիճակում ուզում եմ դիմել իրաւապահ մարմիններին:

Դուք այսօր շատ մեծ պատասխանատւութիւն ունէք` նախ եւ առաջ մեր երկրում ապահովելու կարգուկանոն, լինել ամուր, վճռական, բայց, միեւնոյն ժամանակ, իւրաքանչիւր անգամ, իւրաքանչիւր առիթով յիշելով, որ ձեր դիմաց ձեր քոյրն է կամ եղբայրը:

Որեւէ շեղում, օրէնքի եւ օրինականութեան որեւէ խախտում, անընդունելի եւ աններելի է: Կոչ եմ անում ձեզ` պահպանել ու պաշտպանել օրէնքը եւ օրինականութիւնը:

Հանդիպումների եւ խորհրդակցութիւնների արդիւնքում ձեւաւորւած իմ դիտարկումները հետեւեալն են`

Հաշւի առնելով ստեղծւած իրավիճակը եւ այն արժանապատւօրէն յաղթահարելու հրամայականը, ականջալուր լինելով հանրային պահանջին, ակնյայտ է, որ երկիրը ցնցումներից զերծ պահելու համար ի վերջոյ անխուսափելի են լինելու Ազգային ժողովի արտահերթ ընտրութիւնները:

Այս համատեքստում, իմ կարծիքով, միակ պատասխանատու մօտեցումը կարող է լինել կառավարութեան եւ իշխող քաղաքական ուժի կողմից սեփական ներուժի օբյեկտիւ գնահատելը եւ սեղմ ժամկէտում ճանապարհային քարտէզ ներկայացնելը, որով կը նախատեսւեն համապատասխան սահմանադրական գործընթացների նախաձեռնման ժամկէտները, որոնց արդիւնքում հնարաւոր կը դառնայ իրականացնել Ազգային ժողովի արտահերթ ընտրութիւններ, իսկ մինչ այդ կառավարումը կը յանձնւի բարձր որակաւորում ունեցող Ազգային համաձայնութեան կառավարութեանը:

Հայաստանի Հանրապետութեան, Արցախի Հանրապետութեան ու աշխարհի տարբեր երկրներում բնակւող ողջ հայ ժողովրդի համար այս դժւարին օրերին ճգնաժամը յաղթահարելուն ուղղւած իմ վերոնշեալ դիտարկումները բխում են բացառապէս համապետական եւ համազգային շահերից:

Յուսով եմ, որ քաղաքական բոլոր ուժերը կը գիտակցեն պահի պատասխանատւութիւնը եւ արժանապատւօրէն կիրականացնեն պատմական առաքելութեան իրենց մասը:

Ուզում եմ յիշեցնել, որ այսօր Հայաստանին հետեւում են բոլորը` թէ՛ մեր բարեկամները, ե՛ւ թէ մեր թշնամիները:

Մենք ուրիշ պարտականութիւն չունենք, բացի մեր երկիրը հզօրացնելը:

Մենք ուրիշ ճանապարհ չունենք, բացի ժողովրդին համախմբելը` տուրք չտալով հասարակութեան պառակտման վտանգ պարունակող որեւէ խօսքի եւ քայլի:

Միայն միասնականութեամբ մենք կը կարողանանք պարտութեան բեռի տակ ճկւած վիճակից ուղղել մեր մէջքը, եւ թէ՛ մեզ, թէ՛ ապագայ սերունդներին ու համաշխարհային հանրութեանը ներկայանալ որպէս զաւակներն այն ժողովրդի, որին յաղթելն անհնարին է:

Վստահ եմ, որ հայ ժողովուրդը պատւով եւ յաղթական դուրս կը գայ ստեղծւած դժւարին իրավիճակից:

Աստւած պահապան բոլորիս»:

Նոյեմբերի 10-ին տեսաուղերձով հանդէս եկաւ ԱՀ նախագահ Արայիկ Յարութիւնեանը: Խօսելով Շուշիում ծաւալւած ռազմական գործողութիւններից նա նշեց, որ նոյեմբերի 7-ին  ամբողջութեամբ հայկական կողմն արդէն իսկ կորցրել էր վերահսկողութիւնը Շուշի քաղաքի նկատմամբ: Յարութիւնեանը մեկնաբանեց նաեւ Արցախի կապիտուլեացիայի համաձայնագիրը, շեշտելով, որ  այդ որոշումը, որը կայացրել են, չգիտի թէ պատմութիւնն ինչ գնահատական կտայ․ «բայց ստիպւած ենք եղել»: 

«եթէ մարտական գործողութիւնները շարունկվէր այդ նոյն տեմպերով, օրերի ընթացքում կը կորցնէինք ամբողջ Արցախը: Շատ մեծ կորուստներ ենք ունեցել մարդկային առումով միայն երէկ Մարտունու շրջանում` վերջին ժամերի ընթացքում: Ամէն օր մարտական գործողութիւնների մէջ, ամէն օր զոհեր, վիրաւորներ, հրետանակոծութիւն, բայց կարողանում էինք դիմադրել ինչ-որ տեղ 8 պետութեան զինւած ուժերի»,-նշեց նա, հեւելելով, որ չէին ուզում հաւատալ, որ անհնար է արդէն կռւել այն մարդկային եւ զինտեխնիկայի ներուժով, որը կար:  

«հաստատ մենք Ադրբեջանի դէմ չենք կռւել, հաստատ միայն թուրքական սպայական անձնակազմը կամ զինտեխնիկան չի եղել մարտադաշտում եւ մարտական գործողութիւնների ընթացքում. Թուրքիայի զինուորների մասնակցութիւնը եւս եղել է, ահաբեկիչների, վարձկանների` տարբեր երկրներից: Կռւում էին հայ կամաւորը եւ հայ զինուորը»:

Արցախի Հանրապետութեան ղեկավարը նաեւ եթերում նշեց, որ  խոնարհւում է առաջին հերթին մեր զինուորների առջեւ:

«աշխարհի ամենահերոս տղերքն են եղել մեր ժամկէտային զինծառայողները: Խոնարհւում եմ բոլոր զոհւածների ընտանիքների, հարազատների առջեւ: Ստիպւած էինք, որ այդ նոյն ժամկէտային զինուորների կեանքը խնայէինք, փրկէինք»:

Յայտարարութիւն Ադրբեջանի Հանրապետութեան Նախագահ, ՀՀ վարչապետ եւ Ռուսաստանի Դաշնութեան Նախագահը Մենք ՝ Ադրբեջանի Հանրապետութեան Նախագահ Ի. Հ. Ալիեւը, Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետ Նիկոլայ Փաշինեանը և Ռուսաստանի Դաշնութեան Նախագահ Վլադիմիր Պուտինը յայտարարեցին հետեւեալը.

1. Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան գօտում յայտարարւում է ամբողջական հրադադարի ռեժիմ և բոլոր ռազմական գործողութիւնների դադար 2020 թւականի նոյեմբերի 10-ի `Մոսկւայի ժամանակով 00: 00-ից: Ադրբեջանի Հանրապետութիւն եւ Հայաստանի Հանրապետութիւնը, այսուհետ ՝ Կողմեր, կանգ են առնում իրենց դիրքերում:
2. Աղդամի շրջանը եւ Ադրբեջանի Հանրապետութեան Ղազախի շրջանում հայկական կողմից պահւող տարածքները վերադարձւում են ադրբեջանական կողմին մինչև 2020 թ. Նոյեմբերի 20-ը:
3. Լեռնային Ղարաբաղի շփման գծի և Լաչինի միջանցքի երկայնքով տեղակայւելու է Ռուսաստանի Դաշնութեան խաղաղապահ զօրակազմը ՝ 1960 փոքր զինատեսակներով, 90 զրահամեքենաներով, 380 միաւոր աւտոմեքենայով և յատուկ տեխնիկայով զինծառայողներ:
4. Ռուսաստանի Դաշնութեան խաղաղապահ զօրակազմի տեղակայումը կատարւելու է Հայաստանի զինւած ուժերի դուրսբերմանը զուգահեռ: Ռուսաստանի Դաշնութեան խաղաղապահ զօրամիաւորման մնալու տեւողութիւնը 5 տարի է `յաջորդ 5-ամեայ ժամանակահատւածների համար ինքնաբերաբար երկարաձգմամբ, եթէ Կողմերից ոչ մէկը չի յայտարարում սոյն դրույթի կիրառումը դադարեցնելու մտադրութեան մասին, ժամկէտի լրանալուց 6 ամիս առաջ:
5. Հակամարտութեան կողմերի կողմից համաձայնագրերի կատարման վերահսկողութեան արդիւնաւէտութիւնը բարձրացնելու նպատակով հրադադարի ռեժիմը վերահսկելու համար տեղակայւում է խաղաղապահ կենտրոն:
6. Հայաստանի Հանրապետութիւնը Քելբաջարի շրջանը կը վերադարձնի Ադրբեջանի Հանրապետութեանը մինչև 2020 թ. Նոյեմբերի 15-ը, իսկ Լաչինի շրջանը մինչև 2020 թ. Դեկտեմբերի 1-ը ՝ թողնելով Լաչինի միջանցքը (5 կմ լայնութեամբ), ինչը կապահովի Լեռնային Ղարաբաղի կապը Հայաստանի հետ և միևնոյն ժամանակ չի վերաբերի Շուշի քաղաքին: Կողմերի համաձայնութեամբ, առաջիկայ երեք տարիներին որոշւելու է Լաչինի միջանցքի երկայնքով երթևեկի նոր երթուղու կառուցման պլանը, որն ապահովում է կապը Ստեփանակերտի և Հայաստանի միջեւ, հետագայում այդ խաղաղ ճանապարհը պաշտպանելու համար ռուսական խաղաղապահ զօրախմբի վերաբաշխմամբ: Ադրբեջանի Հանրապետութիւնը երաշխաւորում է Լաչինի միջանցքի երկայնքով երթևեկի անվտանգութիւնը երկու ուղղութիւններով քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և ապրանքների համար:
7. Ներքին տեղահանւած անձինք և փախստականները վերադառնում են Լեռնային Ղարաբաղի տարածք և յարակից տարածքներ ՄԱԿ-ի փախստականների հարցերով գերագոյն յանձնակատարի գրասենեակի վերահսկողութեան տակ:
8. Իրականացւում է ռազմագերիների և այլ ձերբակալւածների և մահացածների մարմինների փոխանակում:
9. Տարածաշրջանում բոլոր տնտեսական և տրանսպորտային կապերն ապաշրջափակւած են: Հայաստանի Հանրապետութիւնն ապահովում է տրանսպորտային կապեր Ադրբեջանի Հանրապետութեան արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետութեան միջեւ ՝ երկու ուղղութիւններով քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և ապրանքների անխոչընդոտ տեղաշարժը կազմակերպելու նպատակով: Տրանսպորտային հսկողութիւնն իրականացնում են ՌԴ ԱԴS Սահմանապահ ծառայութեան մարմինները: Կողմերի համաձայնութեամբ կը տրամադրւի Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետութիւնը Ադրբեջանի արեւմտեան շրջանների հետ կապող նոր տրանսպորտային հաղորդակցութիւնների կառուցում:

2020 թւականի նոյեմբեր

Նախագահը Ադրբեջանի Հանրապետութիւն

Վարչապետ Հայաստանի Հանրապետութիւն

Նիկոլ Փաշինեանը ստորագրել է կապիտուլացիայի մասին համաձայնագիր

Սիրելի հայրենակիցներ, քոյրեր եւ եղբայրներ.

Անձամբ իմ եւ բոլորիս համար ծանր, չափազանց ծանր որոշում եմ կայացրել:

Ռուսաստանի եւ Ադրբեջանի նախագահների հետ ղարաբաղեան պատերազմը ժամը 01.00-ից դադարեցնելու մասին յայտարարութիւն եմ ստորագրել: Յայտարարութեան տեքստը, որ արդէն հրապարակւել է, անասելի ցաւոտ է անձամբ ինձ եւ մեր ժողովրդի համար:

Այդ որոշումը կայացրել եմ ռազմական իրադրութեան խորը վերլուծութեան եւ այդ իրադրութեանը ամենալաւը տիրապետող մարդկանց գնահատականի արդիւնքում: Նաեւ հիմնւելով այն համոզմունքի վրայ, որ ստեղծւած իրավիճակում սա ՀՆԱՐԱՒՈՐ ամենալաւ հանգուցալուծումն է: Այս ամէնի մասին առաջիկայ օրերին հանդէս կը գամ մանրամասն ուղերձով:

Սա յաղթանակ չէ, բայց չկայ պարտութիւն, քանի դեռ ինքդ քեզ պարտւած չես ճանաչել: Մենք մեզ երբեք պարտւած չենք ճանաչի եւ սա պէտք է դառնայ մեր ազգային համախմբման, վերածննդի դարաշրջանի մեկնարկ:

Մենք պէտք է վերլուծենք մեր անկախութեան տարիները, մեր ապագան պլանաւորելու եւ անցեալի սխալները չկրկնելու համար:

Ծնկի եմ իջնում մեր բոլոր նահատակների առաջ: Խոնարհւում եմ մեր բոլոր այն զինւորների, սպաների, գեներալների, կամաւորների առաջ, ովքեր իրենց կեանքով են պաշտպանել ու պաշտպանում հայրենիքը: Նրանք իրենց անձնուրացութեամբ փրկել են արցախահայութեանը:

Մենք պայքարեցինք մինչեւ վերջ: Եւ մենք յաղթելու ենք: Արցախը կանգուն է:

Կեցցէ՛ Հայաստանը: Կեցցէ՛ Արցախը:

Գիշերը խաղաղ բնակավայրերում, Ստեփանակերտից բացի, պահպանւել է յարաբերական հանգիստ: Այս մասին յայտնում է ԱՀ արտակարգ իրավիճակների պետական ծառայութիւնը:

Թշնամին կէսգիշերից յետոյ կասետային հեռահար մի քանի հրթիռ է արձակել Ստեփանակերտի ուղղութեամբ, վնասել քաղաքացիական ենթակառուցւածքները: Մայրաքաղաքում տուժածներ չկան:

Արցախի միւս բնակավայրերում գիշերը համեմատաբար հանգիստ է անցել: